Łeba nad morzem oraz inne miejscowości

CZŁOPA — MIROSŁAWIEC

04 lipca 2013r.

CZŁOPA — MIROSŁAWIEC, 34 km, droga drugorzędna. Wyjazd na pn. Dalej droga biegnie wzdłuż lasów Puszczy nad Drawą.12 km Tuczno (2100 mk.), m. położ. wśród zalesionych wzgórz morenowych między dwoma jeziorami: j. Tuczno (129 ha) i małym J. Zamkowym (20 ha) graniczącym od wsch. z J. Liptowskim (135 ha). Jeziora te połączone są ze sobą i łączą się z systemem Drawy. Osiedle od XIII w. należało do Wielkopolski. Prawa miejskie 1333. Przejściowo należało do Brandenburczyków i Krzyżaków, od XV w. w granicach Polski. Właścicielami miasta byli Wedlowie-Tuczyńscy. Od 1772 wcielone do Prus. Walki 1945. Na wzgórzu otoczony głęboką fosą późnorenesansowy * zamek właścicieli miasta, po zniszczeniach ostatniej wojny odbud. na dom pracy twórczej SARP. * Kościół późnogotycki. 800 Wewnątrz kilka wczesnobarokowych ołtarzy. W bocznej nawie drewniana Pieta pocz. XVI w. Portrety trumienne Tuczyńskich. Nad J. Liptowskim kąpielisko i niewielki ośrodek wczasowy. W centrum miasta stylowy gościniec "Dobrawa". W odl. 3 km na zach. Martew, wieś wzmiankowana w XIV w., znana z bartnictwa. Kościół szachulcowy 1680. Wodl. 4 km na wsch. Strzaliny, wzmiankowane 1306. Kaplica drewniana 1740z ołtarzem XVH1/XIX w. Na pd. wsch. na wzgórzach ruiny potężnych fortyfikacji (część Wału Pomorskiego) wysadzonych po 1945. Widok na okolicę. 19 km Lubiesz. Kościół z XIV w. z kamieni polnych, w czasie wojen 1704-10 ufortyfikowany, uległ znacznym przeróbkom. W pd. ścianie portal ostrołukowy. — 21 km Marcinkowice, wieś wzmiankowana 1337. W pocz. XVIII w. rezydowali tu właściciele majętności tuczyńskiej. Kościół 1627-28. W głównym ołtarzu obraz Madonny XVII w. szkoły gdańskiej. W odl. 6 km na wsch. Wielki Bytyń. — 25 km Bronikowo. Szachulcowy kościół 1775. — 34 km Mirosławiec (trasa 88). Wyjazd z Człopy na pn. wsch. — 129 km. Skrzyżowanie dróg: na pn. zach. do Tuczna (7 km, opis wyżej), na pd. wsch. do Trzcianki (22 km). 132 km Rusinowo, jedna z najstarszych wsi regionu, wzmiankowana w XVI w. Władali nią na prawie lennym Turnowie i Kijonowie. Odgałęzienie drogi w prawo, na wsch., do Piły (49 km, trasa 97). Maszt nadawczy telewizji (1970, 220 m wys.). 138 km Prusinówko, ongiś folwark Prusinowa. Na pn. Prusinowo Wałeckie, wieś wzmiankowana 1291. XVI-XVII w. w posiadaniu 143 km Strączno nadj. Raduń. Wieś wzmiankowana 1337. Od XIV do XVII w. w posiadaniu Turnów. W odl. 1 km na pn. u nasady wysokiego półwyspu wcinającego się 2 km w j. Raduń pierścieniowate, zarośnięte lasem grodzisko o obw. 120 m z fosą od pd. zach., wys. wału do 22 m. Prawdopodobnie zniszczony gród Raduń, wspomniany w dokumencie lokacyjnym Wałcza 1303. Na półwyspie ośrodek wczasowy i kąpielisko. W lesistej okolicy na pn. od Strączna szeregjezior, nad nimi fortyfikacje Wału Pomorskiego. W odl. 8 km na pn. zach. drogą przez las do wsi ■ Nakielno na pd.-wsch. krańcu j. Wielki Bytyń (877 ha), na wysokim brzegu zatoki. Dalej trasa biegnie wzdłuż pd.-wsch. brzegu j. Raduń (288 ha) otoczonego lasami liściastymi (ok. 6 km). — 148 km Bukowina. W lesie (przeważnie bukowym) duży ośrodek sportowy. Po drugiej stronie jeziora (przejście przez most) na wzgórzu ślady rozległego grodziska pierścieniowatego, zniszczonego podczas ostatniej wojny przez rowy strzeleckie. Wyjazd z Wałcza na pn. wsch. al. Zwycięstwa Wojska Polskiego. — 155 km. Trasa wchodzi w las. Na skraju po lewej głaz narzutowy — pomnik. Przy drodze liczne jeziorka i bunkry. 158 km Ostrowiec nad rz. Dobrzycą. W XVII w. osada przemysłowa. Na pn. zach. na bagnistych łąkach na pd. od rz. Dobrzycy grodzisko pierścieniowate. Wzdłuż jezior na pn. od Ostrowca biegła linia umocnień pasa głównego Wału Pomorskiego. 164 km Szwecja nad rz. Piławą. Wieś lokowana 1590 przez starostę wałeckiego H. Gostomskiego. W lutym 1945 walki o przełamanie Wału Pomorskiego. Izba Pamięci Walk o Wał Pomorski. W odl. 6 km na pn. zach. Zdbice nad j. Zdbiczno, na głównym pasie umocnień hitlerowskich (trasa 96). Dalej trasa biegnie 16 km przez lasy. — 167 km Trzebieszki. Droga 801 przecina rz. Rurzycę łączącą łańcuch jezior rynnowych. Na lewo J. Krępsko Długie (75 ha), po prawej j. Trzebieszki (32 ha). — 172 km Prądy nad rz. Płytnicą. — 178 km Byszki (trasa 97). Odcinek Byszki — Jastrowie — Podgaje (12 km) trasą 97. 198 km Lędyczek, wieś (do 1972 miasto) wśród lasów w doi. rz. Gwdy. We wczesnym średniowieczu istniał tu gród. Na miejscu tym Krzyżacy wznieśli zamek. Wieś wymieniona 1447. Prawa miejskie 1809. Dom ryglowy 1 poł. XIX w. przy ul. Kościelnej 9, mieszkalno-gospodarczy z przejazdem. Nad Gwdą ośrodek campingowy. 204 km. W odl. 9 km w prawo, na pd. wsch., Trudna, wieś wzmiankowana 1702. Stare chałupy ryglowe. Na wsch. od wsi w odl. 1,5 km grodzisko. W lewo, na pn., odgałęzienie drogi do Gwdy Wielkiej (26 km, trasa 98). — 209 km Cierznie. Kościół ryglowy 1785 z wieżą, ambona rokoko XVIII w., stare obrazy. Chałupa z podcieniem XVII/XVIII w. — 215 km Uniechów, kościół paraf. 1895, wieża 1741, wyposażenie XVIII w., dzwon XIV w. — 216 km Barkowo. Odgałęzienie drogi na pd. do Debrzna (10 km, bocznica trasy 97). 230 km Człuchów (14 200 mk.), m. położ. nad jeziorami. Zakłady przemysłu drzewnego i spożywczego. Ośrodek turystyki. Słowiański gród XIII/XIV w. we władaniu komesa Mikołaja, który sprzedał go Krzyżakom. Krzyżacy utworzyli tu komturię 1325 i zbud. na wzgórzu zamek obronny. 1454 gdańszczanie zdobyli warownię i mimo kontrataków krzyżackich nie poddali się. Odtąd Człuchów wrócił do Polski i wszedł w skład starostwa nakielskiego. Po pierwszym rozbiorze miasto zagarnęły Prusy. W ostatniej wojnie poważnie zniszczone (walki 1945). Kaszubi człuchowscy zachowali własną regionalną kulturę. Ruiny * zamku z wysoką wieżą (46 m). Kościół ok. 1650 barokowy, zbud. przez Wejherów, starostów polskich. Bardzo bogaty wystrój wnętrza. Park na wzgórzu nad jeziorem ze starymi dębami i bukami, objęty ochroną. Na pl. Wolności pomnik Wdzięczności. Wyjazd z miasta na pn. wsch. — 233 km. Po prawej J. Małe. — 234 km. Po prawej J. Rychnowskie. — 235 km Rychnowy. Wg kronik w pocz. XVII w. gospodarowało tu 18 chłopów i 2 sołtysów, którym w 1678 Jan III Sobieski potwierdził ich przywileje. W 1785 była tu szkoła. Kościół neogotycki z 1902 (na miejscu poprzedniego, który spłonął w 1895). 244 km Chojnice (trasa 100). Wyjazd na pn. wsch. — 252 km. Skrzyżowanie drogi z Krojant do Nowej Cerkwi. Pomnik (1966) ku czci poległych ułanów 18 pułku Ułanów Pomorskich. 1IX 1939 okolice wsi Krojanty były miejscem bohaterskiej potyczki stoczonej pomiędzy dwoma szwadronami 18 pułku Ułanów Pomorskich a batalionem piechoty niemieckiej. W odl. 2,5 km na pd. wsch. wieś Nowa Cerkiew. W szkole podstawowej Izba Pamięci poświęcona uczestnikom bohaterskiej bitwy pod Krojantami. — 259 km Rytel, duża wieś nad rz. Brdą. Przemysł drzewny. Punkt etapowy spływów rz. Brdą. W odl. 4 km na pn. rezerwat florystyczny "Mętne", torfowisko wysokie nad J. Mętne — stanowisko brzozy niskiej (53 ha). 274 km Czersk (8700 mk.), m. nad Czerską Strugą (Czernicą), na Równinie Tucholskiej, na pograniczu Pojezierza Kaszubskiego i Krajeńskiego. Wieś Czersk istniała już na pocz. XIII- w. Po zagarnięciu Pomorza Gdańskiego przez 802 Krzyżaków w 1309 do II pokoju toruńskiego (1466) wchodziła w skład komturstwa tucholskiego.