Łeba nad morzem oraz inne miejscowości

III i IV okres epoki brązu na Wybrzeżu Zachodnim

12 sierpnia 2012r.

Na Pomorzu Zachodnim ludność najezdnicza zmieszała się przede wszystkim z ludnością pucharów lejkowatych i stąd wytworzyła się tu osobna grupa miejscowa ceramiki sznurowej, zwana nadodrzańską. Wszystkie wyżej wymienione ludy środkowej i młodszej epoki kamiennej — z wyjątkiem twórców kultury nadhobolańskiej i walternien-burskiej — żyły też na obszarze reszty ziem polskich, co wskazuje na bliskie związki Pomorza Zach. z pozostałymi częściami Polski. Dalszym dowodem bliskich stosunków z Polską są znajdowane na Pomorzu Zach. siekierki z pasiastego krzemienia wydobywanego sposobem górniczym na wschodnim zboczu Gór Świętokrzyskich w Krzemionkach w pow. opatowskim. Stąd doskonały i piękny ten surowiec rozchodził się drogą handlu daleko w różnych kierunkach, docierając m. i. do Pomorza zaodrzańskiego. Już w ciągu młodszej epoki kamiennej dotarł na Pomorze drogą wymiany handlowej pierwszy metal: miedź, bądź w postaci drobnych ozdób, bądź też w formie większych narzędzi, jak siekierki płaskie czy toporki z otworem dla trzonka. Jednakże dopiero ulepszona mieszanina miedzi z cyną, zwana brązem, zdołała wyprzeć używany dotąd surowiec: kamień, i zająć jego miejsce. Początek epoki brązowej datujemy na Pomorzu na czas około 1700 lat przed Chr. Ponieważ znajomość brązu przyszła na Pomorze drogą handlu, a nie w związku z imigracją jakiegoś nowego ludu z południa, przeto nie zaszła w tym czasie żadna zmiana w zaludnieniu. Świadczą o tym formy ceramiki z grobów z wczesnego okresu brązowego (między 1700 a 1500 przed Chr.), nawiązujące wyraźnie do ceramiki sznurowej z końca epoki kamiennej. Również formy grobów wskazują na dalsze trwanie tu tej samej ludności. Podobnie jak ludność ceramiki sznurowej mieszkańcy Pomorza w początkach epoki brązowej grzebali zmarłych w grobach płaskich, obkładając ich nieraz kamieniami. Wśród darów grobowych, w które wyposażano zmarłych, obok broni i ozdób brązowych, a wyjątkowo i złotych, nierzadko spotykamy jeszcze krzemienne groty oszczepów. Formy naczyń wskazują, że ludność Pomorza Zach. była w początku epoki brązowej blisko spokrewniona z ludnością północno-zachodniej Wielkopolski oraz Kaszub. W ciągu II okresu epoki brązowej (między 1500 a 1300 przed Chr.) wśród dość jednolitej początkowo kultury indoeuropejskiej zaczynają wyodrębniać się początki dzisiejszych ludów europejskich. Na obszarze Szwecji południowej, Danii i Niemiec półnzachodnich wytwarzają się Germanie, na terytorium Prus Książęcych powstaje zespół językowy bałtyjski, a w dorzeczu Odry rozwija się kultura prasłowiańska, która zajmuje znaczną część Pomorza Szczecińskiego, po obu stronach dolnej Odry. Czy wschodnia część Pomorza Szczecińskiego wraz z Pomorzem Gdańskim należała wówczas do ziem zajętych przez Bałtów (przodków Litwinów, Łotyszów i Prusów), trudno powiedzieć z braku danych, w każdym razie zaznaczały się tu silne oddziaływania spoza Wisły dolnej. W II okresie epoki brązowej Pomorze Zach. wykazuje ścisły związek z resztą ziem polskich. W okresie III epoki brązowej (m. 1300 a 1100 przed Chr.) już cały obszar Pomorza zajęty jest przez prasłowiańską ludność kultury łużyckiej, tak nazwanej od najstarszych jej wykopalisk na Łużycach. Między Odrą a Parsętą wytwarza się osobna grupa lokalna tej kultury, druga zaś grupa na Pomorzu Gdańskim obejmuje także wschodnie powiaty Pomorza Zachodniego. Ludność zaczyna teraz palić swych zmarłych i sypać nad grobem mogiły z ziemi i kamieni, jak to robiła w tymże czasie na Łużycach, na Śląsku i w Wielkopolsce zachodniej. Nieraz nie zbierano spalonych kości zmarłego do popielnicy, lecz składano je wśród naczyń z jadłem i napojem na bruku kamiennym tworzącym dno mogiły. W IV okresie epoki brązowej (między r. 1100 a 900 przed Chr.) zaczynają się na Pomorzu coraz liczniej pojawiać ozdoby brązowe pochodzenia skandynawskiego, np. guzy podwójne, brzytwy i szczypce. Są one wyłącznie świadectwem handlu z północą, co wobec sąsiadowania ze Szwecją przez morze nie może nas dziwić, nie mają jednak nic wspólnego z okupacją germańską, jak to przyjmują badacze niemieccy, bo ozdoby a przede wszystkim ceramika z grobów tego okresu mają wyraźnie charakter południowy, prasłowiański. O ile w IV okresie epoki brązowej były tu nadal jeszcze w użyciu kurhany, to w okresie V (900 do 700 przed Chr.) miejsce ich zajmuj ą groby płaskie, skupiające się przede wszystkim po obu stronach dolnej Odry. Zawierają one obok popielnic typu "łużyckiego", wypełnionych kośćmi zmarłego, dużą ilość naczyń dodatkowych, tzw. przystawek, o formach identycznych jak na reszcie obszaru prasłowiańskiej kultury łużyckiej. M.i.nie brak tu przedmiotów o charakterze zabawek, np. glinianych grzechotek dziecięcych, oraz różnych oryginalnych form, jak naczyńka piętrowe, półmiski na czterech nóżkach itd.