Łeba nad morzem oraz inne miejscowości

Dzieje Bogusławów

14 września 2011r.

Bogusławowie to imię bardzo często, niejako tradycyjnie, nadawane członkom dynastii ksiqżqt pomorskich. Świadczy ono o słowiańskim pochodzeniu spowinowaconej z Piastami rodziny. Chociaż średniowieczni kronikarze znali niemiecki odpowiednik tego imienia "Gotlieb", w dokumentach i innych przekazach historycznych imię książąt pomorskich zapisywane bywało "Bogislao" albo "Boguslaff". Spośród czternastu panujących na Pomorzu Zachodnim książąt tego imienia wymieniamy czterech: BOGUSŁAW I był synem pierworodnym założyciela dynastii, Warcisława I, lennika Bolesława Krzywoustego. Urodził się ok. 1130 r. Zmarł 18 marca 1187 r., tak iak i jego ojciec na polowaniu — pod Sośnicq na wyspie Uznam. Wraz z młodszym bratem, Kazimierzem I, księciem dymińskim, odpierał niemal przez całe życie agresję duńską i brandenburską. Z królem Waldemarem duńskim, a później z jego synem Kanutem walczył o Rugię zamieszkaną przez Ranów. Była tam — zniszczona w czasie tych walk — słynna Arkona. Z cesarzem Rzeszy, Henrykiem Lwem i margrabią brandenburskim, Albrechtem Niedźwiedziem, toczył bój o zdobyte przez ojca Księstwo Dymińskie na zachód od Odry — które objął po śmierci brata. Szukał pomocy w Polsce. Ożenił się z córkq Mieszka III, księcia wielkopolskiego, Anastazją. (Z Genealogii Piastów Oscara Balzera: Anastazja urodziła się około 1160 r. Jej ślub z Bolesławem I odbył się 26 kwietnia 1177 r. w Gnieźnie podczas pobytu tego księcia na zjeździe książąt polskich. Po śmierci męża żyła jeszcze do roku 1242 jako gorliwa propagatorka chrześcijaństwa na Pomorzu. Zmarła w Trzebiatowie, gdzie też została pochowana). Z jej bratem, księciem Władysławem Laskonogim, żył w wielkiej przyjaźni. Laskonogi interweniował energicznie w walkach o utrzymanie niezależności całego Pomorza przez swego szwagra, Bogusława I. W 1182 r. kroniki zanotowały jego pobyt w Wolinie, gdzie pośredniczył w układach z marchią brandenburską. Niestety, słabość Polski dzielnicowej paraliżowała skuteczną obronę Pomorzan przed niemieckim parciem na wschód. O prapolskich i prapiastowskich sympatiach Bogusława I świadczy i to, iż syna swego, Racibora, ożenił z najmłodszą córką... swego teścia, Mieszka III Starego — Salomeą. BOGUSŁAW V — dokładnej daty jego urodzin nie udało się historykom ustalić — przyszedł na świat jako najstarszy syn Warcisława IV, księcia Wołogojskiego i Elżbiety Piastówny, córki Bolka Świdnickiego. W ósmym roku życia stracił nagle ojca. W swym sieroctwie znalazł dla siebie, dla matki i swoich braci Barnima IV i Warcisława V, opiekę miast zachodniopomorskich: Strzałowa, Gryfii i Nakła (dziś Anklam w NRD - Księstwo Wołogoskie rozciągało się na północny zachód od Odry, obejmując m.in. wyspę Uznam). Całe dzieciństwo i młodość wypeł- niała mu atmosfera walki, na zachodzie — z Meklemburgią, na wschodzie — z Krzyżakami sięgającymi po ziemię słupską. Po osiągnięciu pełnoletności w 1338 r. odnowił w 1343 r. sojusz swego ojca, Warcisława IV z Władysławem Łokietkiem i uzupełnił układ o wspólnej obronie dodatkowym układem zaręczynowym z córką Kazimierza Wielkiego, Elżbietą (o tym głośnym w całej ówczesnej Europie ślubie piszemy w innym miejscu). Bogusław V umarł w 1374 r. Pamiqtkq po nim jest nie zniszczony zamek w DARŁOWIE, którego budowę rozpoczął w 1351 r. z myślą o urządzeniu tam głównej siedziby ksiqżqt pomorskich. Z czterech jego synów i dwu córek — z których jedna za sprawą dziadka Kazimierza Wielkiego została cesa-rzowq Niemiec, na uwagę zasługuje — ze względu na bliskie z Polską kontakty — Kazimierz IV, zwany przez naszych historyków Kazkiem słupsko-wołogojskim, niedoszły następca tronu polskiego po swym wielkim dziadzie, oraz Bogusław VIII, wierny sojusznik Jagiełły. O dzieciństwie i młodości BOGUSŁAWA X, najwybitniejszego księcia Pomorza Zachodniego, nie zachowały się żadne wiadomości. Był pierworodnym synem Eryka II. Urodził się w 1454 r. prawdopodobnie w Słupsku, ale nie jest wykluczone, że w Darłowie. Odznaczał się dużym wzrostem, siłą, rycerskością i tym, co dziś nazwalibyśmy sztuką życia. Historiografia pomorska rozpisywała się wiele o niedoli Bogusława w dzieciństwie, opierając się głównie na podaniach ludowych. Twierdzono, że po śmierci ojca musiał walczyć o władzę z własną matką i braćmi. W rzeczywistości już przed śmiercią ojca Bogusław X w 1474 objął rządy w Szczecinie i Słupsku, a po śmierci stryja, Warcisława X, księcia wołogojskiego w 1478 r. zjednoczył w swym ręku całe Pomorze. Korzystając ze zwycięstw swego przyszłego teścia, Kazimierza Jagiellończyka, nad Krzyżakami i hegomonii Polski w Środkowej Europie ułożył korzystne stosunki - umocnione politycznym małżeństwem z Małgorzatą Hohenzollerówną — ze swymi sąsiadami niemieckimi, Brandenburgią i Meklemburgią (z którymi w pierwszych latach panowania, wraz ze swym stryjem Warcisławem X ze zmiennym szczęściem wojował). Oto jakby żywcem przeniesiony z Iliady Homera opis odzyskania zagarniętego przez Hohenzollernów brandenburskich Gardźca: Dowódcą załogi wojskowej w mieście i zamku byl wówczas Werner von Schulenberg, który dawał się pomorskiej szlachcie we znaki, gdyż ściągał bezwzględnie wszelkie daniny i podatki. Z okazji urodzin syna Schulenberg w 1477 r. urządził wielką ucztę. Po zapasy żywności i zboże dla koni ludzie Schu-lenberga udali się do sąsiednich wsi i miasteczek. Transport owsa miał również dostarczyć pewien szlachcic spod Widucho-wy — Bartłomiej Brusenhausen, zwolennik Pomorza i Warcisława. Książę pomorski postanowił wykorzystać nadarzającą się okazję i polecił odwieźć żądany transport o dzień później, w poniedziałek po chrzcinach. Kilka wozów obłożono z zewnątrz workami z owsem, a wewnątrz znajdowali się rycerze pomorscy. Poza tym ściągnięto potajemnie oddziały ze Szczecina I Stargardu, które na zamaskowanych trzciną łodziach podkradły się Odrą pod Gardziec i czekały w nocy pod mostem. Straż twierdzy otworzyła bramę i wozy przez most wjechały do miasta. Jednakże przedostatni wóz, niby przypadkiem zepsuł się u samej bramy, której nie można było wskutek tego zamknąć. Na ten moment czekali ludzie Warcisława X ukryci w wozach i pod mostem. Uderzyli nagle na zaspaną i częściowo jeszcze pijaną po sutych chrzcinach załogę i błyskawicznie opanowali Gardziec. Schulenberg bronił się jeszcze w zamku, ale poddał się kiedy Pomorzanie podpalili budowlę... Bogusław X, dowiedziawszy się o sukcesie stryja zajął zbrojnie twierdzę Łęknica. (Wg Zygmunta Borasa — Książęta Pomorza Zachodniego) Gardziec, dziś Gartz leży na zachodnim brzegu Odry w NRD. Bogusław X po zabezpieczeniu pokoju na granicach zajął się reformami wewnętrznymi. Kraj, który od czasów Barnima I (1220-1278) był podzielony między skuzynowanych książąt, został zjednoczony w ręku jednego władcy. Należało więc wypracować nową jego strukturę i warunki rozwoju. Bogusław rozpoczął od zapewnienia bezpieczeństwa na drogach i stworzenia odpowiednich warunków dla rozwoju handlu, następnie uporządkował dochody. Usiłował podporządkować sobie samorząd miejski, co doprowadzało do częstych zatargów, z których najgłośniejsze to zatargi z Koszalinem (książę został uwięziony przez mieszczan) i ze Szczecinem w trakcie budowania południowego skrzydła zamku. Z pierwszego "politycznego" małżeństwa z Małgorzatą nie posiadał potomstwa. Ożeniony powtórnie z królewną Anną -córką Kazimierza Jagiellończyka - miał z nią w okresie dwunastu lat ośmioro dzieci. Po uregulowaniu życia gospodarczego w kraju i znacznym wzmocnieniu potencjału militarnego Pomorza, Bogusław udał się w podróż do Ziemi Świętej. Po drodze odwiedził szereg stolic europejskich oraz papieża w Rzymie. Towarzyszył mu orszak trzystu konych ze szlachty pomorskiej. Bogusław X otaczał się artystami. Wzniósł na Pomorzu szereg budowli. Żył według renesansowego wzoru rycerza i miłośnika sztuki. Umarł w 1523 r. w Szczecinie. Jego wspaniały nagrobek znajduje się w kościele św. Ottona. Po jego śmierci księstwo pomorskie uległo ponownie podziałowi, który trwał przez następne stulecie. Ostatnim księciem Pomorza Zachodniego był BOGUSŁAW XIV, człowiek słaby, schorowany, który przeżył pięciu swoich braci: Filipa II (um. 1618), Franciszka (um. 1620), Jerzego (um. 1617), Jana Ernesta (um. 1590) i Ulryka (um. 1622) Książę ten panował w okresie niezmiernie ciężkim dla Pomorza Zachodniego. Najpierw niszczyły krainę kwaterunki wojsk cesarskich, w okresie tzw. wojny trzydziestoletniej. W 1630 r. wylądowały na Pomorzu wojska szwedzkie króla Gustawa Augusta. W chwili, w której bezpotomnie umierał (10 marca 1636 r.) ostatni przedstawiciel licznej niegdyś dynastii książąt pomorskich — Pomorze Zachodnie było praktycznie przez 7 już lat pod okupacją szwedzką.