Łeba nad morzem oraz inne miejscowości

Puck

25 lipca 2013r.

PUCK Jest to miasto powiatowe o 2.800 m., jedyne w Polsce miasteczko nad morzem, położone nad zatoką Pucką, na uro-dzajnej wyżynie, zwanej Pucką Kępą. Za czasów pruskich miało miasteczko większość niemiecką, a i obecnie pozostało tu jeszcze sporo Niemców (20%). Pensjonatów jak dotychczas niema w Pucku wcale mimo znacznej frekwencji letników. Łodz/e żaglowe i motorowe można zamawiać u Antoniego Pippera. Wyroby z bursztynu u Fr. Gołębiewskiego przy ul. 10 Lutego. Księgarnia Michała Winnickiego przy ul. Gdańskiej 28, bogato zaopatrzona w wydawnictwa krajoznawcze, przewodniki, pocztówki i albumy. Fotografie Pucka i okolicy u p. Turau przy ul. 10 Lutego. Dom wycieczkowy utrzymywany przez Oddział Pucki Pol. Tow. Krajoznawczego na razie w szkole, w budowie specjalny dom wycieczkowy dla młodzieży . Dzieje miasta. Pierwsza wzmianka o Pucku pochodzi z końca XII w., kiedy Sambor I darował wieś Puck klaszto rowi Cystersów w Oliwie, wkrótce jednak Świętopełk odebrał im Puck, dając im wzarnian Starzyn, a Puck zamienił na miasto, gdzie się odbywały targi i sądy, W XIII w. był Puck stolicą kasztelanów t posiadał zamek oraz kościół parafjalny. Za czasów krzyżackich należał Puck do komturstwa gdańskiego i był siedzib.) wójtów krzyżackich oraz starostów rybackich (Fischaml). W r, 1348 otrzymało miasto prawo chełmińskie. W wojnie trzynastoletniej stanął Puck po stronie Polski, a w roku 1454 król Kazimierz nadał Puck i ziemię Pucką Gdańskowi w zastaw. W r. 1457 przybył tu wygnany ze Szwecji król Karol, a miasto Gdańsk za pożyczkę 15.000 grzywien zastawiło mu Puck 7, okolicą, który Szwedzi zajmowali przez trzy lata, napadając na statki i utrzymując łączność ze Szwecją. Dało to im później pretekst do kilkakrotnego ponawiania swych pretensji do Pucka, które podnosili jeszcze za czasów Sobieskiego. W r. 1460 zdobyli Puck Krzyżacy pod wodzą Fritza jednakże po pięciomiesięcznem oblężeniu odzy skali go Polacy w r. 1462. Za polskich rządów był Puck mia stew powiatowem, gdzie odbywały się sejmiki i sądy ziemskie, a zamek został siedzibą starosty niegrodowego. Starostwo to bardzo często było zastawiane Gdańskowi i tak od roku 1491—1545, a później 1656—1678. W r. 1320 zajęli Puck na krótko Krzyżacy. W XVI w. był Puck ważnym portem, gdyż wówczas półwysep Hel, był przerwany na początku, co dozwalało statkom z pełnego Bałtyku dojeżdżać do tutejszego portu. W r 1594 wylądował tu Zygmunt III, przybywszy z 44 okrętami ze Sztokholmu. W r. 1626 zajęli miasto na rok Szwedzi, jednakże w kwietniu 1627 zdobył go hetman Koniecpolski, podpłynąwszy w 6 okrętów z Gdańska. Sejm z r. 1642 posta nowił Puck silniej obwarować i urządzić tu główny port pol skiej floty wojennej, a Władysław zabrał się energicznie do wykonania tego projektu. Zbudowano w Pucku arsenał morski, w poicie stało 12 okrętów wojeiuych, a dla ob -ony portu wystawiono na Helu dwa forty, Władysławów i Kazimierzów. W drugiej wojnie szwedzkiej odznaczył się Puck mężną obroną przeciwko szwedzkiej flocie, przy współudziale ks. Grzegorza, Franciszkanina z Weyherowa, dzięki czemu obok Gdańska był jedynem miastem Prus Królewskich, którego w tej wojnie nie zdołali zająć Szwedzi. Oblęgali oni w r. 1655 miasto od strony lądu i morza, a dowodził nimi Wian-gel. Natomiast w czasie trzeciej wojny szwedzkiej zajęli miasto Szwedzi w roku 1703, a w następnych latach zniszczyła je zaraza. Starostwo puckie po wykupieniu z rąk Gdańszczan dzierżyli Stanisław i Jan Kostkowie (1546—81), potem Weyhe-rowie (1582—1629), Jan Działyńsld (1629—48), Jan Zawadzki (f 1654). Po ponowiłem wykupieniu go z rąk Gdańszczan w r. 1678, starostwo objął król Jan Sobieski, stąd jego częsty pobyt w tych stronach, a po jego śmierci w roku 1696 przeszło starostwo na jego synów Jakuba i Konstantego, Od roku 1717 utrzymywało się starosiwo w rodzinie Przebendowskich, z których ostatni Ignacy, wojewoda pomorski (1751 —72) po rozbiorze Polski otrzymał za dobra od Prusaków 10.000 lala-l ów odstępnego. Do starostwu puckiego należały wsie Połczyn, Rekowo, Pieleszewo, Łebcz, Mieruszyno i Brzeźno. Powiat pucki wydzielono z weyherowskiego dopiero w r. 1887. Herbem miasta jest lew trzymający rybę w pazurach. Puck po-siada dwie monografje historyczne z lat ostatnich pióra Bolesława Śląskiego, "a to "Z przeszłości i teraźniejszości Pucka® (Warszawa, 19)3), oraz "Materjały i przyczynia do dziejów Pucka i ziemi puckiej" (Warszawa, 1916), Miasto było niegdyś silnie obwarowane, skoro w r. 1655 zdołało się oprzeć Szwedom, lecz dawne mury i baszty miejskie się już nie zachowały. W XVII w. Gdańszczanie opasali je fortyfikacjami ziemnymi, a w r. 1670 zaczęli budowę ba-stjonu, zwanego rondlem. Cztery bramy miejskie nosiły nazwy: Gdańska, Rybacka, Młyńska i Korabna. Środek miasta zajmuje obszerny rynek, zabudowany schludnemi kamieniczkami z końca XVIII i pocz. XIX w., ku któremu zbiegają się pod prostymi kątami ulice. Na środku rynku tablica z nazwiskami obywateli i obywatelek powiatu puckiego poległych 1919 — 20 w walkach za ojczyznę. Niegdyś stał tu ratusz, który spalił się w r. 1863. Niedaleko rynku na tarasie nad morzem stoi jedyny zachowany pomnik przeszłości, którym jest wspaniały * kościół katolicki, górujący nad miastem i portem. Jest to trzynawowy halowy gotyk ceglany, z ciężką niewykończoną wieżą od frontu. Dolna część wieży, oraz część murów w prezbiterjum pochodzą jeszcze z końca XIII w. t. j. z doby książąt pomorskich, górna część wieży i nawy z XIV w. Po zniszczeniu za wojny trzynastoletniej, odrestaurowano kościół w r. 1496. W końcu XVI w. dobudowano gotyckie kaplice Weyherów i Judyckiego. Sklepienie prezbiterjum pochodzi z r. 1645. Do naw przytykają kaplice, a to Judyckiego z pocz. XVII w. i Weyherów. Nazewnątrz główną ozdobą kościoła jest schodkowy szczyt wschodni, oraz mały gotycki szczyt kaplicy Judyckiego. Długość kościoła wewnątrz wynosi 37*5 m., szerokość 20 m. Przy ostatniej restauracji w r. 1897 otrzyma! cały kościół gwiaździste żebrowanie gotyckie, które poprzednio miało tylko prezbiterjum i kaplice. Wielki ołtarz i dwa boczne, oraz ambona, dość skromne, w stylu Ludwika XVI, w wielkim ładne cyborjum barokowe. W prezbiterjum na lewo od wielkiego ołtarza dwa ogromne obrazy z XVIII w. słabego pędzla, na jednym Sąd Ostateczny, na drugim sceny z Apokalipsy. Najwięcej zabytków artystycznych posiada przytykająca do prawej nawy bocznej obok wieży, kaplica Weyherów, fundowana przez wojewodę mal-borskiego Ernesta Weyhera (-j- 1598), gotycka, o bardzo mi-sternem późnogotyckiem żebrowaniu na sklepieniu, przypomina-jącem żebrowanie kościoła Brygidek w Gdańsku. Znajduje się tu portret fundatora i jego żony Marji z Mortęskich, oraz jego nagrobek w posadzce z r. 1599. W kaplicy, którą zamyka ładnie kuta krata żelazna, jest piękny, stary bogato rzeźbiony ołtarzyk barokowy z XVII w., ozdobiony herbem Weyherów, z obrazem Ukrzyżowania, a pod nim w predelli Złożenie do Grobu. Pendant do tej kaplicy obok lewej nawy bocznej stanowi kaplica baptisterium, która ma również gotyckie żebrowanie gwiaździste. Całą szerokość tej kaplicy zajmuje piękna, duża barokowa chrzcielnica z drzewa z XVIII w. Z doby gotyckiej zachowało się kilka różnej wielkości lichtarzy bronzo-wych, a z późniejszych czasów trzy pająki, z których największy pochodzi z r. 1664. W skarbcu do najcenniejszych zabytków należy pacyfikał gotycki i monstrancja późnogotycka 90 cm. wysoka, ozdobiona rzeźbami świętych. Wśród ornatów wyróżnia się haftowany ornat z pocz. XVII w. Poniżej kościoła farnego maleńki port , sztucznie pogłębiony, w którym zaledwie kilka niewielkich statków pomieścić się może, podczas gdy wielkie okręty stają dość daleko na kotwicy. Koło dworca kolejowego dzielnica willowa. Dzielnica portowa niegdyś pełna spichrzów zwała się dawniej Korabne, zczasem została ona zmyta przez fale morskie. Stała tu kaplica św. Barbary, oraz warsztaty dla okrętów. Ze zamku krzyżackiego, który później był siedzibą starostów polskich nie zachowały się już żadne ślady. Zamek drewniany istniał tu już za książąt pomorskich, późniejszy murowany z XIV w. postawiony przez Krzyżaków, zniszczyły oblężenia z r. 1462 i 1520. Stał on nad morzem na t. zw. Górce w półn.-zachodniej stronie miasta. Już w r. 1565 był w ruinie, a starostowie mieszkali w dworze drewnianym, przy którym była pozostała po Krzyżakach wieża murowana gotycka. Za Batorego odbudował go wraz z murami miejskimi starosta Ernest Weyher. Jego załoga dochodziła w XVII wieku do 500 ludzi. Jeszcze w r. 1656 były wśród zabudowań zamkowych trzy budowle murowane, wzniesione przez Krzyżaków i Wey-hera, jak również stary młyn krzyżacki. Jak inne budowle krzyżackie rozebrano je zapewne dopiero po rozbiorze Polski. Do dzisiejszych czasów przetrwał jedynie młyn wodny, odkupiony w XVIII w. przez miasto. Kilka ulic koło rynku jak np. ul. Gdańska zachowało jeszcze swój dawny charakter i sporo starych domów i kamienie a nawet spichrzów. Ul. Świętopełka prowadzi z Rynku do parku miejskiego, położonego nad brzegiem morza. Na brzegu pomost z kilku ławkami, skąd dobry widok na morze. Jest ono w tern miejscu tak płytkie, że woda jeszcze w odległości kilkudziesięciu metrów od brzegu nie sięga do kolan. Widać stąd dobrze położone na wzgórzu za zatoką Pucką Swarzewo z kościołem, dalej Wielką Wieś, a wreszcie Hel, który zamyka widnokrąg od wschodu. W kierunku południowym prowadzi wzdłuż morza 1 km. długa promenada krawędzią wyżyny z widokiem na morze, przy niej łazienki nadmorskie. W sąsiedztwie pucki dom kuracyjny, z dużą restauracją i kawiarnią ogrodową (Bojarski i Marszalek) w sezonie letnim punkt zborny letników i turystów, Pozatem posiada Puck kościół ewangelicki istniejący od r. 1780, synagogę, kilka gorzelni, młyn parowy i kilka browarów Już za czasów polskich słynęło tutejsze piwo, Plaża wygodna dla kąpieli morskich, ale morze bardzo płytkie. Przed wojną była tu wielka niemiecka stacja wojskowa statków powietrznych (Zeppeliny), po której pozostał szereg ogromnych hangarów. Obecnie umieszczono tu oddział lotniczy marynarki. Najpiękniejszy widok na miasto położone na wzgórzu nad morzem, ma się od północy z drogi ze Swarzewa > Pucka, szczególnie ze wzgórza położonego 1 km. na południe ze Swarzewa (p. str. 153) Zwiedzenie o-kolic Pucka ułatwiają łodzie i parowce, kolej do Krokowa, oraz wykończona świeżo kolej na Hel (p. niżej). Miasto leży na urodzajnej kępie Puckiej, otoczonej od północy torfowiskami w dolinie Płutnicy a od południa torfowiskami w dolinie Redy. Morzem lub brzegiem morskim najpopularniejsze są wycieczki na północ do Wielkiej Wsi (10 km.) przez Swarzewo, na południe do Rucewa (5 km.). Nb zachód od Pucka w odległości kilku kilometrów rozpoczynają się lasy, które zajmują cały południowo-zachodni kąt powiatu. Na skraju tych lasów leży Darzlub (6 km.), wieś, którą w r, 1333 nadali Krzyżacy Cystersom z Oliwy wzamian za Swornigac. Lasy, niegdyś cysterskie, stanowią obecnie nadleśnictwo rządowe (p. str. 175). 3 km. na zachód wśród lasów leży Mechowo, .wioska malowniczo położona nad głębokim jarem wśród wzgórz. Gospoda Hildebrandta. Chaty gospodarskie słomą kryte toną wśród sadów. Od r. 1300 do r. 1772 należała wieś do Cystersów z Oliwy. Kościół fundacji opata Rybińskiego z Oliwy z r. 1742, drewniany z wieżą od frontu, częściowo oszalowany pruskim murem, otoczony jest malowniczo staremi lipami. Pod chórem obraz dobrego pędzla z pocz. XVIII w., być może pochodzący z Oliwy, przedstawiający 7 Sakramentów. Stary pająk mosiężny z XVII w. Jest tu mala jaskinia, jedyna w okolicy. Chroniona przez Prusaków jako oryginalny zabytek przyrody, nabyta przez Wydział Powiatowy w Pucku, może być zwiedzana za niewielką opłatą. Ma zaledwie 2 m. głębokości, tyleż wysokości i 6 m. długości a wypełnia ją kilka słupów kamiennych, powstałych ze zlepienia żwirów przez przeciekającą wodę wapienną. W drodze powrotnej można zwiedzić folwark Zdradę, obszaru 500 morgów, z jednem z większych gospodarstw polskich na wybrzeżu, oraz dużą i zamożną wieś gburską Pólczyn.

wczasy, atrakcje, wycieczki, Mechowo, Swarzewo, Rzucewo, Puck, zatoka Pucka, Kaszuby, pomorze, Wycieczki, zwiedzanie, zabytki