Łeba nad morzem oraz inne miejscowości

Żuławy wiślane

07 czerwca 2012r.

Żuławy Wiślane. Szeroka na 7 km dolina Wisły w okolicy wsi Piekło szybko rozszerza się w trójkątną nizinę deltową. Rzeka płynie leniwie, kilkakrotnie dzieląc swe wody na ramiona. Jak okiem sięgnąć wszędzie niemal idealna równina. Rozrzucone pojedyncze gospodarstwa budowane są na sztucznych wzniesieniach. Gęstą sieć kanałów i rowów melioracyjnych z daleka sygnalizują rzędy wierzb. Wałami ochronnymi często biegną drogi. Delta Wisły zaczęła się tworzyć równocześnie z Mierzeją Wiślaną, tj. 9000—5000 lat temu. W cieniu narastającej mierzej szybko się powiększał stożek delty Wisły, usypywany z najdrobniejszych piasków i mułów rzecznych, tworzących dziś warstwę urodzajnej mady. Wskutek nierównomiernej akumu-lacji i przerzucania się ramion rzeki powstały nierówności delty. Niektóre obszary leżą nawet poniżej poziomu morza, są OBSZAR UJŚCIA WISŁY 1, 2, 3, 4, 5..,6, — kolejne fazy narastania lądu (od najmłodszej wstecz) 7 — krawędzie. Nazwy kęp: S — Swarzewska, P — Pucka, O — Oksywska, R — Redłowska, E — Wysoczyzną Elbląska (wg S. Lencewicza — Geografia fizyczna Polski) to depresje (—1,8 m); występują głównie w północnej części Żuław i dokoła jez. Druzno. Od morza oddziela deltę wał mierzejowy pokryty wydmami (do 35 m npm.). Dno ramion Wisły przez ustawiczne zasypywanie osadami stale się podnosi, stąd rzeki płyną jakby po nasypie. Stwarza to większe niebezpieczeństwo w czasie powodzi. U nasady delty Wisła dzieli się na dwa ramiona: Leniwkę i Nogat, którym pierwotnie uchodziła większość wód wiślanych (dlatego drugie ramię, gdzie woda płynęła "leniwie", nazwano wówczas Leniwką, która to nazwa pozostała do dziś, choć obecnie głównym nurtem jest Leniwka). Dopiero w 1840 r. podczas wyjątkowo silnej powodzi i zatoru lodowego wezbrane wody Wisły przerwały się pod Górkami przez wał mierzei wprost do morza. To nowe ramię W. Pol nazwał Wisłą Śmiałą. W 1895 r. przekopano pod Swibnem kanał, który najkrótszą drogą połączył Wisłę z morzem. Stare ramię Leniwki nazwano Wisłą Martwą. Przy jej ujściu na lewym brzegu rozwinął się Nowy Port. Pragnąc zachować Leniwkę jako główną arterię wodną, oddzielono od niej Nogat śluzami (1915 r.). W ten sposób zahamowano jednocześnie szybkie narastanie delty Nogatu, grożące zupełnym odcięciem Elbląga od Zalewu Wiślanego, z którym i tak łączył go już tylko kanał. A przecież miasto to powstało ongi nad brzegiem Zalewu, gdy ten sięgał do jez. Druzno, i rozwinęło się jako miasto portowe, rywalizujące z Gdańskiem. Mierzeja Wiślana była wówczas przerwana naprzeciw portu, co umożliwiało bezpośredni kontakt z morzem. Odcięte od zalewu jez. Druzno jest jeziorem płytkim (2 m), zarośniętym sitowiem i trzciną — raj dla ptactwa wodnego. Jeszcze w średniowieczu powierzchnia jego wynosiła ok. 40 km2, gdy dziś ma zaledwie 17,9 km2. Cały niezwykły czar tego zagubionego wśród trzęsawisk jeziora z wyspami, z chmarami dzikich łabędzi i kormoranów (rezerwat przyrody) można ocenić podczas wycieczki Kanałem Ostródzko-Elibląskim.